Pałac w Chrzęsnem to jeden z najciekawszych i najstarszych zabytków architektury świeckiej na północnym Mazowszu. Położony zaledwie niecałe 40 kilometrów od Ząbek, w otoczeniu malowniczego parku krajobrazowego, zachwyca nie tylko swoją historią, ale i wyjątkową architekturą. To miejsce, które przez wieki było świadkiem przemian społecznych, artystycznych i politycznych, a dziś tętni życiem jako centrum kultury i edukacji. Wizyta w tym pałacu to podróż przez dzieje polskiej szlachty, spotkanie z pięknem renesansowo-barokowej architektury oraz okazja do uczestnictwa w licznych wydarzeniach kulturalnych.
Historia Pałacu w Chrzęsnem
Korzenie posiadłości w Chrzęsnem sięgają pierwszej połowy XVI wieku, kiedy to książę Janusz III Mazowiecki nadał te ziemie Janowi Wojsławskiemu. To właśnie Wojsławscy wznieśli tu pierwszy, drewniany dwór obronny. Jednak prawdziwa historia pałacu rozpoczęła się w 1635 roku, gdy majątek trafił w ręce Stefana Dobrogosta Grzybowskiego, starosty warszawskiego i kamieńczykowskiego oraz kasztelana lubelskiego. Dla niego właśnie powstała murowana, reprezentacyjna rezydencja, która przetrwała do dziś niemal w niezmienionym kształcie.
Na przestrzeni wieków pałac często zmieniał właścicieli. Był w rękach takich rodów jak Szydłowscy, Kossakowscy, Koskowscy czy Karscy. Każda z tych rodzin odcisnęła swoje piętno na historii i wyglądzie posiadłości. W XIX wieku Chrzęsne stało się ważnym ośrodkiem życia artystycznego – gościli tu znani malarze i intelektualiści, a wśród nich Władysław Podkowiński czy Julian Maszyński. Po II wojnie światowej pałac przeszedł w ręce państwa, mieściły się tu różne instytucje, aż w końcu – po gruntownej renowacji – otwarto go dla zwiedzających jako centrum edukacyjno-kulturalne.
Architektura i układ pałacu
Późnorenesansowy charakter i barokowe detale
Pałac w Chrzęsnem to wyjątkowy przykład późnorenesansowej architektury dworskiej z elementami baroku. Budynek wzniesiono na planie prostokąta, z dwoma charakterystycznymi pięciobocznymi ryzalitami po bokach. Elewacja frontowa przyciąga wzrok prostokątnymi drzwiami, nad którymi znajduje się balkon, a po obu stronach wejścia umieszczono owalne okulusy. Całość dopełniają boniowane narożniki, pilastry i ząbkowy gzyms nad fryzem. Dach naczółkowy pokryto ceramiczną dachówką, a w elewacji bocznej wyraźnie widać monumentalność i harmonię proporcji, typowe dla epoki renesansu.
Wnętrza pałacu zachowały oryginalny układ z XVII wieku. Na parterze znajdują się sklepienia krzyżowe z dekoracją sztukatorską, a na piętrze – bogato belkowane stropy modrzewiowe. Warto zwrócić uwagę na rokokowe kominki z XVIII wieku oraz subtelne motywy roślinne zdobiące fryzy podokapowe. Pałac otacza park krajobrazowy z XIX wieku, którego pozostałości można podziwiać do dziś.
Zespół pałacowo-parkowy
Na kompleks pałacowy składają się nie tylko sam pałac, ale również dawny czworak (budynek administracyjny), przebudowany spichlerz oraz pozostałości dawnych stajni i piwnic. Całość otacza park, który niegdyś stanowił tło dla spotkań artystycznych i towarzyskich. Współcześnie teren ten sprzyja spacerom i odpoczynkowi w cieniu starych drzew.
Pałac jako centrum kultury
Obecnie pałac w Chrzęsnem pełni funkcję centrum edukacyjno-kulturalnego. Odbywają się tu koncerty, wystawy, warsztaty dla dzieci i dorosłych, a także liczne wydarzenia artystyczne i historyczne. Wnętrza pałacu są udostępnione zwiedzającym, którzy mogą nie tylko podziwiać zabytkową architekturę, ale również poznawać dzieje tego miejsca dzięki nowoczesnym rozwiązaniom, takim jak prezentacje multimedialne czy hologramy. To miejsce, które łączy tradycję z nowoczesnością i angażuje lokalną społeczność w życie kulturalne regionu.
Pałac w Chrzęsnem można zwiedzać z przewodnikiem w każdą pierwszą sobotę miesiąca w godzinach 10:00–14:00. Wstęp jest wolny. Pałac znajduje się przy ul. Pałacowej 1 w Chrzęsnem, w gminie Tłuszcz, ok. 39 km od Ząbek. Dojazd możliwy jest zarówno samochodem, jak i komunikacją publiczną – w tym bezpłatną komunikacją autobusową powiatu wołomińskiego.
Ciekawostki i tajemnice pałacu
Pałac w Chrzęsnem przez lata skrywał wiele tajemnic. W trakcie renowacji odkryto fragmenty dawnych fundamentów i elementy architektoniczne z różnych epok. W wiekach XVIII i XIX pałac był miejscem spotkań elity artystycznej, a malownicze plenery przyciągały malarzy i poetów. W czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu budynek pełnił różne funkcje, od siedziby PGR po dom wychowawczy, co odcisnęło piętno na jego historii i wyglądzie. Dziś, po latach zaniedbań, odzyskał dawny blask i znów jest miejscem spotkań – tym razem otwartym dla wszystkich miłośników historii i sztuki.
Podsumowanie
Pałac w Chrzęsnem to miejsce, gdzie historia spotyka się z nowoczesnością, a zabytkowe wnętrza ożywają dzięki licznym wydarzeniom kulturalnym. Jego wyjątkowa architektura, bogata historia i malownicze otoczenie sprawiają, że jest to jedna z najciekawszych atrakcji turystycznych w okolicach Ząbek. Odwiedziny w tym pałacu to nie tylko lekcja historii, ale także inspirujące doświadczenie estetyczne i kulturalne. To miejsce, które warto odkryć na nowo – zarówno podczas zwiedzania z przewodnikiem, jak i uczestnicząc w organizowanych tu wydarzeniach.